De term ‘omgevingsmanagement’ suggereert dat de omgeving zich laat managen. Een project verloopt echter zelden volgens het draaiboek. Maar, als de samenwerking met de omgeving goed is, wordt het werk een stuk leuker en makkelijker. Laat ik dit uitleggen vanuit een project voor een onderdoorgang in de N247 in Broek in Waterland, waar ik als omgevingsmanager aan meewerkte.
De provincie Noord-Holland vroeg Arcadis om twee ontwerpvarianten voor een onderdoorgang van de N247 uit te werken in Broek in Waterland. Een technische opgave die we in co-creatie met de omgeving moesten oppakken. In de voorgaande jaren was er namelijk een goede samenwerking ontstaan tussen de lokale Dorpsraad en de Provincie Noord-Holland en kreeg de Dorpsraad het voor elkaar om naast een bovengrondse variant ook twee ondergrondse varianten als alternatief op tafel te leggen.
Hebben we hier wel te maken met co-creatie?
De opdracht omvatte het uitwerken van twee al eerder opgestelde varianten. Dus geen open planproces en geen blanco tekenvel. Je kunt je daarom afvragen of hier wel sprake is van co-creatie. Hoe dat zit leg ik uit aan de hand van de belangrijkste sleutelmomenten in het project.
Opstart: maak een gezamenlijk plan
Een goede start is het halve werk hoor je wel eens zeggen. Dat ging hier bijna mis. We stelden een mooi plan op dat een goede beoordeling van de provincie en projectpartners kreeg. Tijdens de eerste bijeenkomst met de Dorpsraad merkten we minder acceptatie omdat het niet een gezamenlijk plan was. We moesten een paar stappen terug. Na een aantal intensieve sessies en veel naar elkaar luisteren, ligt daar uiteindelijk wel een gezamenlijk plan. Dat was een betere start.
Inpassing: de bewoners kennen hun eigen omgeving het beste
Halverwege het echte ontwerpwerk organiseren we een extra, onvoorziene bijeenkomst. De inpassing van de onderdoorgang is best krap in een deel van het dorp. We willen graag weten welke keuzes we daarin moeten maken om tot een goed ontwerp te komen. Daar hebben we de omwonenden bij nodig. Vanuit deze sessie wordt het duidelijk dat beide varianten in deze vorm onvoldoende draagvlak hebben. In de nasleep van de sessie dragen bewoners een aantal varianten zelf aan. In samenspraak met de Stuurgroep spreken we af om een van deze bewonersvarianten mee te nemen in het verdere proces.
Omgaan met weerstand: een goede voorbereiding telt
Na de bijeenkomst over de inpassing ontstaat er onrust in het dorp. Enkele bewoners zetten zelfs een petitie op. De Dorpsraad probeert iedereen te vertegenwoordigen en heeft een eigen werkgroep voor het project, waarin criticasters ook welkom zijn. Niet iedereen voelt zich echter vertegenwoordigt door deze Dorpsraad. Een atelierbijeenkomst schalen we op vanwege de toeloop van verontruste bewoners. Dit blijkt een waardevolle bijeenkomst. Door een goede voorbereiding weten we tijdens deze bijeenkomst de meeste onrust weg te nemen. We geven de onrust bewust een podium. De bewoners krijgen de kans hun verhaal te doen, de gedeputeerde is er met een luisterend oor. Zo winnen we vertrouwen.
Gedurende het hele project zijn de ‘voelsprieten’ van de Dorpsraad van grote waarde. Zowel bij het voorbereiden van bijeenkomsten als in onze communicatie. Door je in te leven in de weerstand konden we wantrouwen ombuigen in vertrouwen.
Co-creatie
Bij co-creatie denk je waarschijnlijk aan het gezamenlijk maken van een ontwerp. De genoemde sleutelmomenten illustreren dat het in dit project vooral gaat over het proces. Samen vormden we het proces, pasten dit indien nodig aan gebruikmakend van ieders kennis en rol. De Dorpsraad beschouwden we echt als een gelijkwaardige partij, zij was bijvoorbeeld actief betrokken bij stakeholdergesprekken. Het meenemen van een extra bewonersvariant is een illustratief voorbeeld van deze samenwerking. We zagen in dat deze variant de leefbaarheid flink verbeterde en om vertrouwen te winnen, werkten we deze variant ook als volledig 3D ontwerp uit. Door onze gezamenlijke inzet op co-creatie, gingen we hier flexibeler mee om en creëerden we voor onszelf ruimte om daar actie op te ondernemen. Dit hielp ons echt om een goed omgevingsproces te organiseren met nauwe betrokkenheid. De Coronapandemie zorgde voor een extra uitdaging, maar dat losten we samen goed op. Echt een succesvol co-creatie proces.
En verder?
De afsluitende inloopbijeenkomst was levendig. Alle resultaten zijn gepresenteerd, deelnemers discussieerden met elkaar, wisselden standpunten uit en bewoners legden ontwerpen aan elkaar uit. Voor iedereen was het ook duidelijk: hier ligt een lastige keuze, maar alle kaarten en informatie liggen op tafel. De toekomst blijft onzeker, maar waar het project nu staat en wat er is uitgewerkt, daar is iedereen tevreden mee. Hoe het afloopt, is aan de politiek. Inmiddels omarmt de regio de bewonersvariant als enige robuuste variant. Deze is opgenomen in het coalitieakkoord en als vervolgstap wordt er gezocht naar financiële dekking. Persoonlijk kijk ik ook tevreden terug op het project. Ik ben blij dat we door onze bijdrage zowel de provincie als de omgeving echt verder hebben geholpen met deze maatschappelijke opgave.
Meer informatie over het project Onderdoorgang N247 Broek in Waterland
Video uit 2022: Onderdoorgang N247 Broek in Waterland in co-creatie
Bekijk hier het 3D model van 4 varianten voor een (onder)doorgang.
