Raadselachtig gedrag bij wegtunnelbrand

Bij een recente vrachtwagenbrand in de Beneluxtunnel, zag ik tot mijn verbazing dat omstanders met hun mobieltje gingen filmen. Het resultaat belandde vervolgens op Twitter. Ik vroeg mezelf af of die mensen beseffen in welk gevaar ze zich bevinden als een vrachtwagen in brand staat in een tunnel. Ze gaan filmen in plaats van hulpverlenen of vluchten. Mijn andere vraag betrok ik op mijzelf: Wat hebben we eraan om slimme technische oplossingen te bedenken rondom tunnelveiligheid als mensen deze op het ‘moment suprême’ toch niet gebruiken?

Het kan echt levensgevaarlijk zijn: bij een tunnelbrand ontstaat er veel rook en warmte. De brand onttrekt zuurstof zodat je niet meer kunt zien waar de vluchtdeuren zijn. Je raakt je je oriëntatie kwijt met alle gevolgen van dien. Het is me dan ook een groot raadsel waarom mensen stoppen of langzaam rijden in een tunnel waar een brand woedt, zoals recentelijk dus bij Rotterdam. 

Wat je wél moet doen:

stoppen en zo snel mogelijk vluchten. De filmers beseffen het gevaar niet. 
Bij de brand in de Heinenoordtunnel, enkele jaren geleden, vluchtten de mensen wel. Maar ze gingen niet via de bedoelde vluchtweg door de vluchtdeuren naar de veilige ruimte. Ook hulpverleners handelen bij een calamiteit in een tunnel niet altijd zoals bedacht en zoals ze is geleerd. 

Tunnels zijn voorzien van allerlei moderne veiligheidssystemen die helpen ongevallen te voorkomen en het aantal slachtoffers bij eventuele calamiteiten zo laag mogelijk te houden. Als die systemen om welke reden dan ook niet goed werken, sluit de tunnel. We stellen tegenwoordig zeer hoge eisen aan de beschikbaarheid van onze infrastructuur. 
In de Beneluxtunnel werkte het allemaal prima. Alleen volgden de aanwezige bestuurders de adviezen niet op omdat ze meer geïnteresseerd waren in de brand zelf. Het gedrag van mensen is onvoorspelbaar, blijkt maar weer. Daarom zijn er twee dingen belangrijk: 

Ten eerste moeten mensen zich meer bewust zijn van de mogelijke gevaren in een tunnel. 

Ze moeten weten hoe te handelen bij calamiteiten. Hiervoor is er al een aantal initiatieven, zoals de voorlichting voor gebruikers bij een aantal private tunnels. Maar dat moet meer en beter. Moet tunnelveiligheid geen deel uitmaken van het theorie-examen voor het rijbewijs? Daarmee bereik je niet iedereen, maar het is wel  een begin. Of een voorlichtingscampagne van de Rijksoverheid, specifiek voor de gevaren in tunnels? We moeten mensen meer bewust laten nadenken over de mogelijke gevaren van de omgeving waar ze zijn en de mogelijkheden om te vluchten bij brand of andere calamiteiten vooraf al eens te bekijken.

Ten tweede moeten wij, als ontwerpers in het proces, beter nadenken over het menselijk gedrag. 

Zeker bij calamiteiten handelen mensen soms bijzonder en vaak anders dan we dachten. Voor alle mogelijke gevaren zijn er slimme technische oplossingen. Maar de vraag is of mensen deze gebruiken. Onze tunnels moeten beter aansluiten bij het instinctief handelen van de gebruikers. Bij Arcadis noemen we dat ‘Safety by Design’; het ontwerpen van tunnels (en andere infrastructuur) passend in de omgeving, de toekomstige gebruikers en operators en hulpdiensten.

Ik hoop natuurlijk ook dat deze blog bijdraagt aan bewustwording rond(om) tunnelveiligheid. En dat we bij het ontwerp van tunnels nog meer denken vanuit het perspectief van de toekomstige gebruikers en hun onvoorspelbare gedrag...

Ik wens jullie allemaal een veilige rit!