Wordt het werken, Netflix-en of bewegen onderweg van A naar B?

Mijn goede vriend Edwin woont in Amsterdam-Noord. Hij was helemaal gewend aan zijn dagelijkse woon-werkritueel en vertelde er altijd gepassioneerd over. Eerst in weer en wind op de fiets naar het pontje over het IJ en daarna de laatste etappe peddelend naar zijn werk. En hij was altijd heel enthousiast over zijn dagelijkse tochtje. Maar met de komst van de Noord/Zuidlijn staat de fiets steeds vaker eenzaam en alleen in de garage. Want hoe enthousiast je ook bent over lekker bewegen, tegen de snelheid en comfort van de nieuwe metrolijn kan de fiets niet op. En je zit nog eens droog ook.

De moraal van dit verhaal is dat een gezonde leefwijze (met een dagelijkse portie beweging) toch niet zo heel belangrijk is als je sneller en comfortabeler kunt reizen. Want Edwin houdt zo namelijk meer tijd over voor andere activiteiten dan het besturen van een fiets! 

Juist dit gegeven wil ik benadrukken. Want de Noord/Zuidlijn is niet de enige modaliteit waar efficiëntie een grote rol speekt. Voor de provincie Noord-Holland en de Vervoerregio Amsterdam werkte ik samen met TNO aan een strategische (impact)studie over de komst van zelfrijdende auto’s.

Het is interessant om te zien hoe het beeld soms afwijkt van de werkelijkheid. 

Het beeld

Zelfrijdende auto’s leiden tot een hogere druk op het wegennetwerk. De toename is vooral te verklaren door een veranderende modaliteitkeuze onder gebruikers. Mensen maken afwegingen op basis van met name kosten en reistijd. Zelfrijdende auto’s maken mobiliteit toegankelijker voor een groter publiek, want ouderen reizen bijvoorbeeld minder graag met het openbaar vervoer (OV) en een zelfrijdende auto zet je thuis voor de deur af. O ja, dit kost ook nog eens minder geld, want je spaart de kosten van een chauffeur uit. En niet geheel onbelangrijk in onze 24/7-maatschappij: de zelfrijdende auto’s zijn bij uitstek de plek om je tijd anders te besteden. Je kunt werken, appen, Netflixen of nog even lekker (bij)slapen. Zelfrijdende voertuigen vormen daarmee een aantrekkelijk alternatief en het gebruik ervan gaat ten koste van de gezonde modaliteiten zoals wandelen en fietsen en het gebruik van het traditionele OV.

De werkelijkheid

De vraag dient zich aan of we dat wel willen. De verstedelijkte gebieden kunnen deze overvloed aan zelfrijdende auto’s immers helemaal niet aan! We willen graag leefbare steden. Uber zou het verkeer in San Francisco efficiënter maken; de praktijk is dat de stad juist erger verstopt raakt. Parijs overweegt om privé zelfrijdende voertuigen in de toekomst te verbieden. Een eerste doorrekening van interventies in de door ons uitgevoerde studie laat zien dat een vergaande mix noodzakelijk is om leefbaarheid en bereikbaarheid van met name de stedelijke gebieden te waarborgen. Het gaat hierbij tenminste om de ontmoediging van zelfrijdende privéauto’s/-taxi’s in binnensteden, de introductie van prijsprikkels en een vereiste focus op deelsystemen. En dat allemaal omdat wij erg gevoelig blijken de (reis)tijd liever te besteden aan andere activiteiten dan het besturen van een voertuig. En dan ook nog eens het liefst van deur-tot-deur.

Vernieuwende mobiliteitsontwikkelingen doen dus vaak net iets anders dan je verwacht! Op dit moment zie ik het onderwerp nog te weinig terug in zowel het mobiliteitsbeleid van stedelijke als van minder verstedelijkte regio’s terwijl andere (wereld)steden daar wel mee aan de slag gaan. De gemeentelijke en regionale overheden zijn aan zet om de impact van zelfrijdend rijden in goede banen te leiden. Pakt u de handschoen op?