Bijen en veldleeuwerik geven zonneweide bestaansrecht

‘Zonnepark verdringt landbouw’, ‘goudkoorts’, ‘klopjacht’, ‘vrees voor confetti aan zonneparken’, het zijn zomaar een paar termen die je vandaag de dag in de krant tegenkomt als het gaat om zonneweiden. Ze bieden een schone en duurzame manier om elektriciteit op te wekken, maar het draagvlak voor zonneparken neemt in rap tempo af. Het kan ook anders: zorg dat een zonnepark juist bijdraagt aan biodiversiteit en andere vraagstukken. Eigenlijk is het gewoon een kwestie van omdenken.

De transitie naar energie uit wind en zon heeft impact op ons landschap, en daar hebben we in Nederland moeite mee. Iedereen ziet het nut en de noodzaak, zolang het maar niet in onze achtertuin gebeurt. De protesten zijn fel, zie een zonnepark maar eens voor elkaar te krijgen in deze tijd van populisme en harde one-liners. Feit is dat we er nog lang niet zijn met de transitie, we staan pas aan het begin. En hoe hard sommigen het ook roepen, met alleen zonnepanelen op daken gaan we het niet redden – zeker niet op korte termijn. Wen er dus maar aan dat het landschap gaat veranderen. Dat heeft het in Nederland overigens altijd al gedaan, niks nieuws wat dat betreft. 

Een voordeel is dat de weerstand wel goed duidelijk maakt dat een goede inpassing van zonneparken noodzakelijk is. En dat helpt óns weer onze klanten te overtuigen om meer dan alleen energie uit een zonnepark te halen. Wij zien namelijk dat zonneparken actief kunnen bijdragen aan de biodiversiteit en andere maatschappelijke vraagstukken. Het is eigenlijk gewoon een kwestie van omdenken: stel jezelf bij de zoektocht naar locaties voor zonneparken de vraag waar er een toegevoegde waarde geleverd kan worden voor biodiversiteit en maatschappij. Er blijken dan verrassend veel mogelijkheden te zijn! 

Ecologische zonneweide 

Op veel plekken in het agrarische landschap stuit je tegenwoordig op de ‘groene leegte’. Waar het eens tierde en gonsde van het leven is het nu stil. Honderden hectaren grasland waar aaneengesloten is gemaaid, nog voordat het eerste kievitsjong is uitgevlogen. Het gras kleurt nog groen, maar voor de biodiversiteit hoef je er niet te komen. Juist in dit landschap kunnen ecologische zonneweides actief bijdragen aan de biodiversiteit. Met een goede landschappelijke inpassing, de juiste mix aan plantensoorten en afgestemd maai- of begrazingsbeheer kan een betere leefomgeving worden gecreëerd voor planten, bijen en andere insecten. Door de randzone in te richten met natuurlijke elementen kunnen lokale soorten profiteren en kijkt de omgeving niet tegen een hekwerk en panelen aan. Ook kan er gedacht worden aan het inpassen van ecologisch interessante slootjes of de inrichting van natuurvriendelijke oevers, waarvan onderwaterleven, amfibieën, kleine zoogdieren en vogels kunnen profiteren. Duits onderzoek liet al gunstige effecten zien op patrijs, veldleeuwerik en insecten in extensief beheerde zonneweiden. 

Bufferzones en bodemdaling

Hoge grondwaterstanden zijn geen probleem voor een zonnepark en bemesting en bestrijdingsmiddelen zijn niet nodig. Door intensieve landbouwgebieden rondom kwetsbare natuurgebieden om te vormen tot ‘ecologische zonneweides’ kan de robuustheid en kwaliteit van deze gebieden worden versterkt en zal er minder invloed zijn van verdroging, vermesting en bestrijdingsmiddelen. In het veenweidegebied leiden lage grondwaterstanden tot bodemdaling en een jaarlijkse uitstoot van 7 megaton CO2. Hier kan de ecologische zonneweide onderdeel zijn van de nieuwe vormen van landgebruik die nodig zijn om verdere bodemdaling te voorkomen. Naast biodiversiteitswinst leidt de zonneweide hier tot extra CO2 besparing! 

Drijvende zonneparken

Ook de (ecologische) kwaliteit van oppervlaktewater kan met – in dit geval drijvende – zonneparken worden verbeterd. In bijvoorbeeld zandwinplassen, die vaak diep zijn met een beperkte ecologische kwaliteit, kan nieuw leefgebied voor planten, insecten, vissen en andere diersoorten worden gecreëerd. Met name in de diepere delen, waar weinig zonlicht tot aan de bodem reikt en een zuurstofloze waterlaag aanwezig kan zijn, biedt dat kansen. Een geïntegreerde pompinstallatie kan ingezet worden om zuurstofloosheid tegen te gaan. 

Overheid aan zet

Zonneparken kunnen een verrijking zijn voor de omgeving, maar de praktijk is anders. ‘Ecologische zonneparken’ zijn niet gratis, grondeigenaren en ontwikkelaars houden per hectare minder over. Nationaal beleid ontbreekt en provincies en gemeenten – waar de benodigde vergunningen worden aangevraagd – varen hun eigen koers. Het resultaat is de huidige wildgroei aan zonneparken en een toenemende maatschappelijke weerstand. De roep om regie te pakken bij de inpassing van zonneparken is groot, en terecht.

Provincies en gemeenten zouden er goed aan doen om eisen te stellen aan zonneparken in het landelijke gebied, gericht op het versterken van de natuurkwaliteit en landschappelijke inpassing. Ook in de subsidieverlening kunnen dergelijke eisen worden gesteld. Het PBL houdt in mei en juni 2018 een marktconsultatie voor de Stimuleringsregeling Duurzame Energie (SDE+). Arcadis dringt erop aan dat in het subsidiebeleid ruimte blijft voor ecologische en landschappelijke inpassingsmaatregelen en dat deze ook geëist gaan worden in de subsidieverlening.

De energietransitie gaat het landschap veranderen en een goede inpassing is noodzakelijk. Laat niet alleen de grondeigenaar en ontwikkelaar profiteren, maar ook natuur en maatschappij. Met het draagvlak komt het dan wel goed. 

Bekijk meer informatie over energie.