Hoe kunnen we de opwarming van steden tegengaan?

Het wordt ‘s zomers steeds warmer in steden. Hittegolven komen steeds vaker voor en worden steeds intenser. Dat heeft gevolgen voor het milieu en onze leefwereld. Ecosystemen en door de mens ontwikkelde systemen kunnen de veranderingen niet meer bijbenen. Om onze ecosystemen en samenleving te beschermen, moeten we op zoek gaan naar holistische oplossingen om hittestress in steden voor iedereen te verlichten. Maar hoe beginnen we daaraan?

Klimaatverandering is geen ver-van-ons-bed-show. Ik woon in Nederland waar we afgelopen zomer een intense hittegolf meemaakten. De hoogstgemeten temperatuur was in Maastricht 39,5°C. Ook in het Verenigd Koninkrijk brak het record met temperaturen tot boven 40°C. Daar kregen burgers advies hoe ze het beste om konden gaan met de hoge temperaturen. Delhi bereikte nog hogere temperaturen met 49 °C in mei. En verschillende Amerikaanse regio’s riepen zelfs de noodtoestand uit, het meest recent in Californië. Mensen moesten zoveel mogelijk binnen blijven en gemeenschapscentra openden hun deuren voor mensen die verkoeling zochten.

Een benarde situatie 

Steden beslaan minder dan 2% van het aardoppervlak. Toch zijn ze wereldwijd verantwoordelijk voor meer dan 68% van de uitstoot van broeikasgassen, wat bijdraagt aan de opwarming van de aarde. Naar verwachting groeit het aantal stedelingen tussen nu en 2050 met zo'n 2,5 miljard mensen. Als er niets verandert, neemt de uitstoot van broeikasgassen alleen maar verder toe en blijft de temperatuur dus stijgen.

Steden absorberen veel warmte en houden die ook vast. Het stedelijk warmte-eiland-effect (‘urban heat island effect’), dat ontstaat door menselijke activiteit en de vormgeving van onze openbare ruimtes, wordt steeds uitgesprokener. En onze steden zijn simpelweg niet bestand tegen de toenemende hitte. 

Maar hoe kunnen we onze steden aanpassen om de ruim twee miljard mensen (ongeveer een kwart van de wereldbevolking)¹ te beschermen die naar schatting worden blootgesteld aan stedelijke hitte? Met het vinden van innovatieve, duurzame en inclusieve koolstofneutrale oplossingen kunnen we de toenemende hitte in steden een halt toe te roepen. Maar dat kan alleen als we samenwerken en creatieve en adaptieve plannen bedenken voor de korte en lange termijn. Wij hebben een aantal oplossingen... 

Leiderschap en maatschappelijke betrokkenheid om beter voorbereid te zijn 

Niet iedereen heeft evenveel last van extreme hitte. Vooral ouderen, mensen met onderliggende aandoeningen en achtergestelde groepen hebben onder de hitte te lijden. Lokale autoriteiten moeten samenwerken met gemeenschappen om oplossingen te vinden waar iedereen baat bij heeft. 

We kunnen bij de basis beginnen door mensen aan te moedigen een oogje in het zeil te houden bij ouderen en chronisch zieken, waterflessen uit te delen en activiteiten te organiseren in koelere openbare ruimtes, met name voor gezinnen en eenzame mensen. Tegelijkertijd moeten we ervoor zorgen dat ‘hittestress’ hoog op de agenda van steden komt te staan. Op dit niveau is een duidelijke rolverdeling cruciaal om de nodige hulp te bieden en welzijnsactiviteiten op te schalen. Gezien de toenemende frequentie van hittegolven hebben veel Amerikaanse steden al een hittefunctionaris aangesteld die coördinerend optreedt bij langdurig warm weer.