Nowa ustawa Prawo Wodne obowiązująca od 1 stycznia 2018 r. (Dz.U. 2017, poz. 1566) wprowadziła w Polsce istotne zmiany w sposobie ustanawiania stref ochronnych ujęć wód. Nowe Prawo Wodne nakłada na użytkownika ujęcia wymóg opracowania analizy ryzyka, która stanowi podstawę podjęcia decyzji o ustanowieniu strefy ochronnej.
Pod pojęciem użytkownika rozumie się nie tylko zakłady wodociągowe, ale każdego użytkownika ujęcia, jeżeli tylko woda jest przeznaczona do spożycia przez ludzi – w ramach działalności handlowej, usługowej, przemysłowej albo do budynków użyteczności publicznej.
Oznacza to, że obowiązek opracowania analizy ryzyka dla ujęcia objął również m.in. zakłady przemysłowe, w których istnieją ujęcia wody na cele socjalno-bytowe, niezależnie od skali eksploatacji. Każde ujęcie wody wymaga sprawdzenia, czy uwarunkowania hydrogeologiczne i sposób zagospodarowania terenu co najmniej w obszarze zasobowym ujęcia mogą potencjalnie doprowadzić do utraty jakości wody.
Na terenach przemysłowych rzadko ustanawia się strefę ochronną wokół ujęcia, ponieważ woda jest na ogół eksploatowana na cele technologiczne. Wyjątek stanowią ujęcia dla obiektów przemysłowych, dla których woda jest wykorzystywana częściowo na cele pitne, a utrzymanie odpowiedniej jakości wód jest kluczowe ze względu na profil produkcyjny. Zakłady te często posiadają głębokie, dobrze izolowane od powierzchni ujęcia o wysokiej jakości wody. Ujęcia te często jednak nie mają wyznaczonych stref ochronnych lub ich strefę ochronną zniesiono na mocy przepisów wprowadzonych w 2011 roku (dotyczy to stref ustanowionych przed 2002 rokiem).
Analiza ryzyka – jak ją wykonać?
Nowe przepisy prawa wodnego zobowiązują praktycznie każdego właściciela ujęcia do oceny czy wymaga ono ustanowienia strefy ochronnej. Narzędziem służącym do przeprowadzenia tej oceny jest analiza ryzyka. Analiza ryzyka obejmuje ocenę zagrożeń zdrowotnych i jest przeprowadzana w oparciu o analizy hydrogeologiczne oraz dokumentację hydrogeologiczną, analizę źródeł zagrożenia związanych ze sposobem zagospodarowania terenu, a także o wyniki badania jakości wody z ujęcia.
W przypadku ujęć wód zlokalizowanych na terenach zakładów przemysłowych najważniejsze znaczenie ma analiza potencjalnych oddziaływań instalacji znajdujących się na terenie zakładu, rozpoznanie i ocena „zanieczyszczeń historycznych” oraz czynniki hydrogeologiczne, które warunkują potencjalną migrację zanieczyszczeń do poziomu użytkowego. Pod względem hydrogeologicznym sprawdza się przede wszystkim stopień naturalnej podatności warstwy wodonośnej na zanieczyszczenia (ryc.1), miąższość nadkładu izolującego, czas migracji zanieczyszczeń z powierzchni terenu do warstwy wodonośnej, głębokość występowania poziomu użytkowego, przepuszczalność i charakter poziomu wodonośnego, związek hydrauliczny z innymi poziomami wodonośnymi, charakter zasilania oraz krążenia wód podziemnych.
Do klasyfikacji ryzyka i ustalenia priorytetów poszczególnych zagrożeń wykorzystuje się matryce ocen ryzyka, w których poszczególne czynniki ocenia się indywidualnie w sposób ekspercki, w oparciu o dane literaturowe oraz przeprowadzone obliczenia przy założonym schemacie koncepcyjnym.
Dlaczego warto przeprowadzić analizę ryzyka?
Nie wszystkie ujęcia wymagają ustanowienia strefy ochronnej, jednak aby to udowodnić należy przeprowadzić rzetelną analizę ryzyka. Warto pamiętać, że niedopełnienie tego obowiązku do końca 2020 roku może skutkować cofnięciem pozwolenia wodnoprawnego.